Գլուխ 1 Սահմանադրական կարգի հիմունքները

Հոդված 1. Արցախի Հանրապետությունը

1. Արցախի Հանրապետությունը ինքնիշխան, ժողովրդավարական, իրա­վա­կան, սոցիալական պետություն է:
2. Արցախի Հանրապետություն և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետու­թյուն անվանումները նույնական են:

Հոդված 2. Ժողովրդի ինքնիշխանությունը

1. Արցախի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժո­ղովրդին:
2. Ժողովուրդն իր իշխանությունն իրականացնում է ազատ ընտրու­թյունների, հանրաքվեների, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ և օրենքներով նախատեսված պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով:
3. Իշխանության յուրացումը հանցագործություն է:

Հոդված 3. Մարդը, նրա արժանապատվությունը, հիմնական իրավունք­­­ները և ազատությունները

1. Արցախի Հանրապետությունում մարդը բարձրագույն արժեք է: Մարդու անօտարելի արժանապատվությունն իր իրավունքների և ազատությունների անքակտելի հիմքն է:
2. Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների հարգումն ու պաշտպանությունը հանրային իշխանության պարտականու­թյուններն են:
3. Հանրային իշխանությունը սահմանափակված է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներով և ազատություններով՝ որպես անմիջականորեն գործող իրավունք:
4. Պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրա­վունք­ների ու ազատությունների պաշտպանությունը` միջազգային իրավուն­քի հանրաճանաչ սկզբունքներին և նորմերին համապատասխան:

Հոդված 4. Իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքը

Պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան՝ օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխա­նու­թյունների բաժանման ու հավասարակշռման հիման վրա:

Հոդված 5. Իրավական նորմերի աստիճանակարգությունը

1. Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ:
2. Օրենքները պետք է համապատասխանեն Սահմանադրությանը, իսկ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերը՝ օրենքներին:
3. Արցախի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանա­գրերի և օրենքների նորմերի միջև հակասության դեպքում կիրառվում են միջազգային պայմանագրերի նորմերը:

Հոդված 6. Օրինականության սկզբունքը

1. Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտո­նատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:
2. Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակով Սահմանադրությամբ և օրենքներով նախատեսված մարմինները կարող են օրենքով լիազորվել՝ ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր: Լիազորող նորմերը պետք է համապա­տաս­խանեն իրավական որոշակիության սկզբունքին:
3. Օրենքները և ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերն ուժի մեջ են մտնում օրենքով սահմանված կարգով հրապարակվելուց հետո:

Հոդված 7. Ընտրական իրավունքի սկզբունքները

Հանրապետության նախագահի, Ազգային ժողովի, համայնքների ավագա­նիների ընտրությունները, ինչպես նաև հանրաքվեներն անցկացվում են ընդ­հանուր, հավասար, ազատ և ուղղակի ընտրական իրավունքի հիման վրա` գաղտնի քվեարկությամբ:

Հոդված 8. Գաղափարախոսական բազմակարծությունը և բազմակու­սակ­ցական համակարգը

1. Արցախի Հանրապետությունում երաշխավորվում են գաղափարա­խոսական բազմակարծությունը և բազմակուսակցական համակարգը:
2. Կուսակցությունները կազմավորվում և գործում են ազատորեն: Կու­սակցությունների համար օրենքով երաշխավորվում են գործունեության հա­վա­սար իրավական հնարավորություններ:
3. Կուսակցությունները նպաստում են ժողովրդի քաղաքական կամքի ձևավորմանն ու արտահայտմանը:
4. Կուսակցությունների կառուցվածքը և գործունեությունը չեն կարող հակա­սել ժողովրդավարական սկզբունքներին:

Հոդված 9. Տեղական ինքնակառավարման երաշխավորումը

Արցախի Հանրապետությունում երաշխավորվում է տեղական ինքնակա­ռավարումը` որպես ժողովրդավարության էական հիմքերից մեկը:

Հոդված 10. Սեփականության երաշխավորումը

1. Արցախի Հանրապետությունում ճանաչվում և հավասարապես պաշտ­պանվում են սեփականության բոլոր ձևերը:
2. Ընդերքը և ջրային ռեսուրսները պետության բացառիկ սեփականու­թյունն են:

Հոդված 11. Տնտեսական կարգը

Արցախի Հանրապետության տնտեսական կարգի հիմքը սոցիալական շուկայական տնտեսությունն է, որը հիմնված է մասնավոր սեփականության, տնտեսական գործունեության ազատության, ազատ տնտեսական մրցակցու­թյան վրա և պետական քաղաքականության միջոցով ուղղված է ընդհանուր տնտեսական բարեկեցությանը և սոցիալական արդարությանը:

Հոդված 12. Շրջակա միջավայրի պահպանությունը և կայուն զարգացումը

Պետությունը խթանում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը, բարե­լա­վումը և վերականգնումը, բնական պաշարների ողջամիտ օգտագործումը՝ ղեկավարվելով կայուն զարգացման սկզբունքով և հաշվի առնելով պատաս­խանատվությունն ապագա սերունդների առջև:

Հոդված 13. Արտաքին քաղաքականությունը

Արցախի Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունն իրականա­ցվում է միջազգային իրավունքի հիման վրա՝ բոլոր պետությունների հետ բարի­դրացիական, փոխշահավետ հարաբերություններ հաստատելու նպա­տակով:

Հոդված 14. Զինված ուժերը և պաշտպանությունը

1. Արցախի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Արցախի Հանրապետության պաշտպանությունը, անվտանգությունը, տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անձեռնմխելիությունը:
2. Արցախի Հանրապետության զինված ուժերը քաղաքական հարցերում պահպանում են չեզոքություն և քաղաքացիական վերահսկողության ներքո են: 3. Յուրաքանչյուր քաղաքացի պարտավոր է օրենքով սահմանված կարգով մասնակցել Արցախի Հանրապետության պաշտպանությանը:

Հոդված 15. Մշակույթի, կրթության, գիտության խթանումը, հայոց լեզվի և մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը

1. Պետությունը խթանում է մշակույթի, կրթության և գիտության զարգա­ցումը:
2. Հայոց լեզուն և մշակութային ժառանգությունը պետության հոգածու­թյան և պաշտպանության ներքո են։

Հոդված 16. Ընտանիքի պաշտպանությունը

Ընտանիքը՝ որպես հասարակության բնական և հիմնական բջիջ, բնակ­չու­թյան պահպանման և վերարտադրման հիմք, ինչպես նաև մայրությունը և մանկությունը պետության հատուկ պաշտպանության և հովանավորության ներքո են:

Հոդված 17. Պետությունը և կրոնական կազմակերպությունները

1. Արցախի Հանրապետությունում ճանաչվում է կրոնական կազմակեր­պու­թյունների գործունեության ազատությունը:
2. Կրոնական կազմակերպություններն անջատ են պետությունից:

Հոդված 18. Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին

Արցախի Հանրապետությունը ճանաչում է Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու՝ որպես ազգային եկեղեցու բացառիկ առաքելությունը հայ ժողովրդի հոգևոր կյանքում, նրա ազգային մշակույթի զարգացման և ազգային ինքնության պահպանման գործում:

Հոդված 19. Հայաստանի Հանրապետության և հայկական սփյուռքի հետ կապերը

1. Արցախի Հանրապետությունը Հայաստանի Հանրապետության հետ իրա­կանացնում է քաղաքական, տնտեսական, ռազմաքաղաքական խոր հա­մա­գործակցությանը, համակողմանի կապերի և անվտանգության ապահով­մանն ուղղված քաղաքականություն:
2. Արցախի Հանրապետությունը հայկական սփյուռքի հետ իրակա­նացնում է համակողմանի կապերի զարգացմանը և հայապահպանմանն ուղղված քաղաքականություն, նպաստում է հայրենադարձությանը:

Հոդված 20. Արցախի Հանրապետության պետական լեզուն

1. Արցախի Հանրապետության պետական լեզուն հայերենն է:
2. Արցախի Հանրապետությունում երաշխավորվում է ազգային փոքրա­մաս­նու­թյունների լեզուների ազատ գործածումը:

Հոդված 21. Արցախի Հանրապետության խորհրդանիշները

1. Արցախի Հանրապետության դրոշը եռագույն է` կարմիր, կապույտ, նարնջագույն հորիզոնական հավասար շերտերով, աջ կողմի երկու ծայրերից սկսվող և դրոշի մեկ երրորդ հատվածում միացող սպիտակ գույնի հնգատամ սանդղաձև զարդանախշով: Դրոշի մանրամասն նկարագրությունը սահման­վում է օրենքով:
2. Արցախի Հանրապետության զինանշանը և օրհներգը սահմանվում են օրենքով:

Հոդված 22. Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը

Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը Ստեփանակերտն է: